Yalnız Bir Adam: Franz Kafka

Franz Kafka (3 Temmuz 1883 - 3 Haziran 1924)

İlk Çocukluk ve Gençlik

Franz Kafka; James Joyce ve Marcel Proust ile modernizmin üç büyük temsilcisinden biri kabul edilen ve kimsenin görmediğine tanıklık eden gözleriyle dünya edebiyatına çağ atlatan yalnız adam. 

3 Temmuz 1883 tarihinde taşralı Çek proletaryasından gelip zenginleşmiş ufak moda eşyalar satan tüccar bir baba ile aydın bir Alman Yahudi'si olan annenin ilk çocuğu olarak Prag‘da doğar. Altı kardeşin en büyüğü idi. Georg ve Heinrich adlı iki erkek kardeşi Franz henüz altı yaşına gelmeden ölmüşlerdi. Gabriele, Valerie ve Ottilie adında üç de kız kardeşi bulunmaktaydı. Bu yüzden Franz ve kardeşleri daha çok bakıcıların ve hizmetçilerin nezaretinde büyümüşlerdi. Ancak talihsiz kız kardeşleri II. Dünya Savaşı yıllarında Nazi Almanyası‘nın organize ettiği Yahudi katliamı Holocaust‘da hayatlarını kaybederler. Yaşasaydı belki de Franz'ın kaderi de aynı olacaktı....

Babası Hermann Kafka, güçlü karaktere sahip bir iş adamıydı. Hermann Kafka henüz çocukken, tüccar olan babasının mallarını çevredeki köylere dağıtmaktaydı; ardından seyahat temsilcisi olarak çalıştı ve sonrasında Prag’da kendi bujiteri dükkânını açtı. 

Hermann Kafka

Anne Julie ise eşinden daha fazla kültürel birikime sahipti ve günlük bazen on iki saate kadar çalıştığı kocasının işinde önemli ölçüde söz sahibiydi. Julie ve Hermann, hafta içi bütün zamanını iş yerinde harcamaktaydı. Bu yüzden Kafka ve kardeşleri daha çok bakıcıların ve hizmetçilerin nezaretinde büyümüşlerdi. 

Julie Kafka

Kafka kötü bir çocukluk dönemi geçirir, özellikle de babasıyla hiç anlaşamaz; zira babasının Kafka’nın üzerinde sürekli bir baskısı söz konusuydu, bu durum çocukluk yıllarından öğrenim hayatına kadar devam eder. Annesi Julie ise babasının değer yargılarını ve düşüncelerini çoktan kabullenmişti, zaten bu yargıları değiştirebilecek güce de sahip değildi. Franz gençken, babasından kesinlikle korkmuyordu, fakat babasına her zaman mesafeli yaklaşıyor ve ona karşı içinde nefretten başka bir duygu beslemiyordu.

Kafka'nın babasıyla ilişkisi tüm ilişkilerine ve eserlerine bir temel oluşturur. İnsanın, çarkların nasıl işlediği anlaşılamayan ve amacının benimsenmediği bu toplumsal ve siyasal düzenek içerisinde; peşin bir suçluluk duygusu taşıması kaçınılmazdır. Dillerin anlaşılmaz olduğu, davranışların ise belli kalıplara sıkışıp kaldığı insan ilişkilerinde, tamamen aynı olan hareketler ve aynı kelimeler tekrarlanırken, Kafka daha o zamanlar kitle iletişim araçlarının oluşturduğu evrende hakim olacak iletişimsizliği sezmiştir. 

Babasına yazdığı 100 sayfalık Babaya Mektup; hiçbir zaman adresine ulaşamayacaktır. Bu mektup; Kafka’nın babasını hem küçümsediğinin hem de ona hayranlık duyduğunun belgesidir. Dava’nın son kelimelerini, yine bu kaybedilmiş baba oğul ilişkisinden yola çıkarak yazacak, babasına ve kendisine duyduğu güveni kaybettiğini;“…sanki utanç onun ardından da varlığını sürdürecekti” cümlesiyle ifade edecekti. Dönüşüm’ün kahramanı Gregor Samsa ise üç şeye karşı çıkmaktadır: baba otoritesinin baskısına, duygusal yaşamın yok olmasına ve ekonomik sömürüye.  

"Asker selamı vermeyi ve asker gibi yürümeyi becerdiğim zaman desteklerdin beni, ama ben geleceğin askeri değildim ya da iştahla yemek yiyebildiğim, hatta yanı sıra bir bira da içebildiğim zaman desteklerdin ya da anlamadığım şarkıları tekrar edebildiğim veya senin en sevdiğin lafları senin peşinden geveleyebildiğim zaman, ama bunların hiçbiri benim geleceğimin bir parçası değildi. Ve aslında bugün bile, herhangi bir konuda, ucu ancak sana da dokunuyorsa, zedelediğim veya benim şahsında zedelenen (Örneğin Pepa beni azarladığı zaman) senin onurunsa destekliyorsun beni. O zaman destekleniyorum, bana değerim hatırlatılıyor, yapmaya hakkım olan hamlelere dikkatim çekiliyor ve Pepa mutlak bir biçimde mahkûm ediliyor. Ama şimdiki yaşımda artık desteğine neredeyse hiç ihtiyaç duymadığımı bir kenara bıraksak bile, ancak öncelikle söz konusu olan ben değilsem, gelen desteğin bana ne faydası olacak?" (Babaya Mektup)

Edebiyat tarihçileri  Kafka’nın huzursuz, çekingen, alıngan, iletişim kurmakta güçlük çeken duygulu kişiliğini, Yahudi asıllı, Almanca konuşan bir Çek oluşuna; bu sosyal ve kültürel çevrede yaşadığı yabancılaşmaya bağlarlar. Aile Prag’daki Alman topluluğuyla kaynaşmaya çalışmış, Kafka’nın üç kız kardeşi Alman okullarına gitmiş, Kafka ise Almanca’yı anadili olarak kullanmıştır. Almanca ilk dili olmasına karşın Çekçe’yi de iyi derecede biliyordu. Daha sonraları Fransız diline ve kültürüne merak sardı. Fransız yazarlardan Flaubert, okumaktan en çok zevk aldığı yazardı.

Nobel ödüllü yazar Vladimir Nabokov'a göre Kafka, edebi açıdan en fazla Flaubert’ten etkilenmiştir; bilhassa onun yazın stilinden oldukça sık yararlanmıştır. “Özellikle hukuk ve doğa bilimleri için kullandığı kavramları almış, onlara kuşkusuz ironik bir doğruluk yüklemiş, bunu yaparken kendi kişisel duygularını katmamıştır, aynı stile Flaubert’in eserlerinde de rastlanmaktadır“. (Nabokov, Die Kunst des Lesens, Fischer TB, S. 320). 

Kafka lise yıllarından itibaren yoğun bir şekilde Friedrich Nietzche ile ilgilenmiştir. Özellikle de Nietzsche’nin “Also sprach Zarathustra”(Böyle Buyurdu Zerdüşt) eseri Kafka’yı büyülemiştir. Kafka ayrıca kendine yaşam paraleli olarak filozof Kierkegaard’'ı görmektedir: 

“O beni bir arkadaş gibi doğruluyor."

1908’in Aralık ayında yazdığı bir mektubunda ise şöyle der: “Başka şekilde biz sinemacı uğruna kendimizi nasıl hayatta tutabilirdik ki?"  

Bunu 1909 yılında sinemada âşık olduğu ikinci aşkı Julie Wohryzek’'e yazmıştır. Fakat Kafka’nın filmlerden pek de etkilendiği söylenemez; yazılarında uygun ifadeler eksiktir, bu yüzden birçok kez metinlerini bizzat yeniden yapılandırmıştır. Hikâyelerinde film konularını inceleyip üzerinde kafa yorduğu farklı karakterler yaratmıştır. Konu, komik resimlerin birbiri ardına sıralanmasıyla oluşur ve abartılıdır; burada edebi yoğunluk kendini sözlü olarak gösterir. Kafka’nın hikâyelerindeki film her zaman o anı konu alır: büyük şehirdeki trafiğin ritmi, korkunun dışa vurumu gibi. Bu tür figürlere özellikle Kayıp romanında rastlanır.

Julie Wohryzek

Çeşitli ailevi ve toplumsal sebepler yüzünden çevresine yabancılaşarak büyüdü. Ailesinin Prag’daki Alman toplumuyla kaynaşma çabaları sonucunda Alman okullarında okudu. 1889 yılında Fleischmark’ta Deutsche Knabenschule’ye gitti. Burada okurken en çok etkilendiği insanlar Fransız mürebbiye Bailly ve kahya Marie Werner oldu. 1893 yılında öğrenim görmeye başladığı Avusturya Lisesi, yalnızlığına kaçması ve içine kapanmasında büyük etken oldu. Kafka’nın din eğitimi yılda birkaç defa babasıyla gittiği sinagogda veriliyordu. 1893’te Altstadter Deutsche Gymnasium’a devam etti. Tutucu bir öğretim veren bu lise onun münzevi yalnızlığını daha da arttırdı. O yıllarda ilişki kurduğu tek insan sınıf arkadaşı olan Oskar Pollak’tır. Lise eğitimini 1901 yılında başarıyla tamamladıktan sonra Kafka, annesi ve babası tarafından Norderney ve Helgoland’a birer seyahatle ödüllendirildi. Kafka daha sonraları da despot babasının istediği gibi bir yaşam sürdürdü. Bu onun kaderiydi ve bu kader onun birçok eserine de yansıdı. Kendi kararlarını verebildiği bir yaşamdan sonra, dışarıya olan yönelimi Dönüşüm adlı eserinde olduğu gibi diğer eserlerine de açıkça yansımıştır. 

1901 yılında Altstädter Gymnasium Lisesi’ni bitirdikten sonra Prag’daki Karl Ferdinand Üniversitesi‘nde kimya eğitimi almaya başladı. İki ay içinde bölüm değiştirip 1901’de Prag Üniversitesi Hukuk Fakültesi’de girdi ama ilgisini fazlasıyla çeken Alman Edebiyatını öğrenmek için bu bölümün derslerine de devam ediyordu. Buradaki dersleri arasında Alman Edebiyatı ve Sanat Tarihi derslerini de takip etmeye başladı. Eğitimi sırasında öğrenci kulüplerinde okuma günleri düzenliyordu. Öğrenciliğin ilk yılında sonradan çok yakın arkadaşı olan Max Brod ve gazeteci Felix Weltsch ile tanıştı. İlk eseri olan Bir Savaşın Tasviri adlı öyküsünü bu yıllarda kaleme aldı. Brod sayesinde Felix Qeltsch, Oskar Baum, Gustav Janouch ve Franz Werfel gibi edebiyatçılarla tanıştı. Beş yıllık hukuk eğitiminden sonra Albert Weber’in yanında ücretsiz hukuk stajı yapma şansını buldu ve ceza hukuku alanında ilerleme kararı aldı.

Max Brod

Franz Kafka 1907’de o dönemde çok ünlü olan “Assicurazioni Generali” adlı İtalyan bir sigorta şirketinde çalışmaya başladı. 1908–1912 yılları arasında siyasal ve toplumsal olaylara ilgi duymaya, sık sık önemli Çek siyaset adamlarının toplantılarına gitmeye başlamıştı. Yahudilikle ilgilenip İbranice öğrenmeye de bu yıllarda yöneldi. Max Brod ile birlikte Riva, Paris, Weimar ve İtalya gezileri yaptı. 1912 ile 1919 arasında Felice Bauer ile üç kez nişanlanmasına rağmen, onunla evlenemedi. Bu ilişkiden geriye 500’ün üstünde mektup kaldı. Bu mektuplar Kafka’nın ölümünden uzun yıllar sonra ilk kez Felice’ye Mektuplar adıyla 1967 yılında yayımlandı.

Felice Bauer ile Franz Kafka

Aynı yıl Amerika adlı eserinin ön taslaklarını, sonra da ilk yedi bölümünü yazdı ama bu eseri tamamlamaya ömrü yetmedi ve ölümünden üç yıl sonra arkadaşı Max Brod tarafından yayınlandı. 

Amerika

Kendini sürekli yorgun hisseden Franz Kafka 1913’de Riva’daki bir sanatoryuma gitti. Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte çocuklarını da yanına alan kız kardeşi baba evine gelince Kafka bu evi terk etmek zorunda kaldı. Bu tarihten itibaren edebiyat çalışmaları açısından verimli bir döneme girmiş oldu.

1914 yılında Felice ile ikinci kez nişanı bozduğunda Der Prozess(Dava)'i yazmaktaydı. Yine aynı yıl Ceza Sömürgesi adlı kitabını da kaleme aldı. Dava, yazılışından sonra dünya sahnesine çıkan, yurttaşlık haklarının askıya alındığı, bir sivil itaatsizlik imasının dahi zulümle karşılandığı totaliter rejimlere dair bir öngörü ve eleştiri olarak yorumlanır çoğunlukla. Nazi Almanya'sına dair bir "önsezi" barındırdığı dahi söylenebilir. Erişilmez bir otorite tarafından yöneltilen ve ne olduğu hiçbir zaman açıklanmayan bir suçlamayla karşı karşıya kalan Josef K'nın davasında, mahkemeye dinsel ya da metafizik bir otorite de atfedebilir. (Tanıtım Bülteninden)

Dava

I. Dünya Savaşı başlamış ancak zayıf bünyesi nedeniyle askere alınmamıştı. Öte yandan yazar olarak tanınmaya başlamıştı. 1915‘te Carl Sternheim kendisine verilen Fontane Ödülünün Kafka’ya aktarılmasını istedi. Yine 1915'te yazımına yıllar evvel başladığı Die Verwandlung(Dönüşüm) adlı romanını yayımladı. Romanın kahramanı Gregor Samsa, babasının iflas etmesi sonucunda yıkıma uğrayan ailesine yardım etmektedir. Karabasanlarla dolu bir gecenin sonunda dev bir hamam böceğine dönüşen Samsa, aile bireyleri için bir tiksinme ve utanç kaynağı haline gelir; insan gibi hissetmeyi ve düşünmeyi sürdürse de odasına hapsedilir. Nihayet, bir gece kız kardeşinin çaldığı kemanın sesine kapılarak saklandığı delikten çıkar, ailesinin arasına katılmaya çalışır, fakat oradan dövülüp kovulduktan sonra bir köşede ölüp gider. Kalıntılarının hizmetçi tarafından sanki bir çöp yığınıymışçasına süpürülüp atılmasıyla sona eren Dönüşüm, Kafka’nın hissettiği ümitsizlik, işe yaramama ve aile bireyleri tarafından küçümsenme duygusuna açıklık getirmektedir. Böcek Samsa, bir süre utanç dolu ve anlamsız bir yaşam sürdükten sonra pis ve yalnız bir şekilde ölür. Kafka bu tür bir ölümün kendisi için de olası bir son olduğuna inanır.  

Dönüşüm

Das Schloss(Şato) isimli romanını kaleme almaya başlayan Kafka, 1917'de kanlı öksürüklerle başlayan hastalığın verem olduğunu öğrenir ama yazın hayatına ara vermeden devam eder. Hastalığını nişanlısından ayrılmasının psikolojik etkisi olarak yorumluyordu. 1919 yılında geçirdiği ağır gripten dolayı hastaneye kaldırılır. Şato adlı roman diğer pek çok eseri gibi ölümünün ardından yayımlanır. 

Roman, sert bir bürokrasi eleştirisi içermektedir. Bürokrasi çarklarının arasında kalarak ezilen "öteki"nin hikayesini anlatır. Kadastrocu K., bir köyden gelen telgrafla görevini devralmak üzere yola çıkar. Fakat vardığında aslında burada olmaması gerektiğini, yapılan bir hata sonucu oraya geldiğini anlar ve devamında olaylar bu bağlamda şekillenmeye başlar. Ulaşılmaz şato imgesi ve hissettirdiği çaresizlik Kafka'nın iç dünyasına dair önemli ipuçları vermektedir. İplerle kuşatılmış ve başkalarının direktiflerle yaşayan bir kuklanın bu tekdüzelikten kaçma çabasını kendine has üslubuyla dillendirir.

Şato

1920 yılında hayatına giren dört kadın arasında en ciddi ilişki yaşadığı Milena Jesenska ile tanışır. Milena, Kafka’nın Almanca yazdığı eserleri Çek diline çevirmek için izin isterken tanışırlar. Milena’yla mektuplaşmaları önce bir arkadaşlık gibi başlar, daha sonra tutkulu bir aşka dönüşür. Fakat Milena, Ernst Pollak isimli bir yazarla evli olduğundan bu mutsuz ve imkansız aşk Kafka’yı derin acılara sürükler.

Milena'ya Mektuplar

Milena ile birkaç kez  Prag ve Viyana’da sadece iki defa buluşurlar. Milena ile Kafka iki yıl mektuplaşırlar ve sonra bu mektup aşkı sonlanır. Milena, Kafka'nın ona yazdığı bu mektupları 1939 yılında yayınlaması için yakın arkadaşı Willy Haas‘a verir ve kendisi 17 Mayıs 1944‘te Almanya‘da toplama kampında ölür.  Daha sonraki yıllarda Milena’ya Mektuplar adıyla yayınlanarak ölümsüzleştirilmiştirler bu mektuplar.

O yazışmalardan birkaç örnek vermeliyim:

"Ah Milena! Denize düşmüşüz sanki, elimizde olmadan oradan oraya sürükleniyoruz. Boğulmuyorsak, bu da kötülük olsun diyedir."

 "Seni seviyorum işte, budala. Deniz dibindeki çakıl taşı nasıl sevilip sarmalanır, ona bağlanılırsa ben de sana öyle bağlıyım."

 "Yanımda yürüyordun, bir düşünsene, yanımdaydın!"

Kafka, sağlığı kötüye gitmeye başlayınca 1922‘de emekliliğini ister.  1923‘de ailesinin etkisinden kaçmak ve yazmaya yoğunlaşmak için Berlin‘e taşınır. Bu dönemde Şato'yu yazmaya da devam eder. Ayrıca Dora Diamant adlı 20 yaşında bir kızla iki yıllık kısa bir mutluluk yaşar. 

Gırtlağına kadar ilerleyen kanser yüzünden artık konuşma yetisini de kaybetmiştir. Hastalığı çok ilerlediği için cerrahi müdahale de yapılamaz.  Ömrünün son 6 haftasını Avusturya'da bir sanatoryumda geçirir ve 3 Haziran 1924 tarihinde hayata gözlerini yumar. Kendisinden sonra ölen annesini ve babasını da -dalga geçer gibi- Kafka’nın gömüldüğü mezara defnederler. Yani Kafka öldükten sonra bile kurtulamamıştır babasından. Ölümünden sonra adına Prag'da müze açılmış, sayısız konferans düzenlenmiştir. 

Eserleri 

Yaşadığı Dönemde Yayımlanan Eserleri 

1909: Ein Damenbrevier

1909: Gespräch mit dem Beter (Dua Eden Adamla Sohbet)

1909: Gespräch mit dem Betrunkenen (Serhoşlarla Sohbet)

1909: Die Aeroplane in Brescia (Brescia’daki Uçaklar)

1912: Großer Lärm (Büyük Gürültü)

1913: Betrachtung (Gözlem)

1913: Das Urteil (Yargı)

1913: Der Heizer (Ateşçi) Amerika olarak bilinen romanın ilk bölümü

1915: Die Verwandlung (Dönüşüm)

1915: Vor dem Gesetz (Yasanın Önünde) Dava adlı romanın bir bölümü

1918: Der Mord (Cinayet); Kardeş Katili öyküsünün ilk hali (1919)

1918: Ein Landarzt (Bir Köy Hekimi) 13 öyküden oluşan bir kitap; aralarında On Bir Oğul ve Bir Akademiye Rapor öyküleri de bulunmaktadır

1919: In der Strafkolonie (Ceza Kolonisi)

1921: Der Kübelreiter

1924: Ein Hungerkünstler (Açlık Sanatçısı)

Ölümünden Sonra Yayımlanan Eserleri 

1904 – 1905: Beschreibung eines Kampfes (Bir Savaşın Tasfiri)

1907 - 1908: Hochzeitsvorbereitungen auf dem Lande (Taşrada Düğün Hazırlıkları)

1914: Erinnerungen an die Kaldabahn (Kaldabahn Hatıraları)

1914 – 1915: Der Dorfschullehrer (Köy Öğretmeni)

1915: Blumfeld, ein älterer Junggeselle

1916 – 1917: Der Gruftwächter

1916 - 1917: Die Brücke (Köprü) Brod’un Başlığı

1917: Eine Kreuzung

1917: Der Schlag ans Hoftor (Çiftlik Kapısına Vuruş) Brod’un Başlığı

1917: Der Jäger Gracchus (Avcı Gracchus) Brod’un Başlığı

1917: Beim Bau der Chinesischen Mauer (Çin Seddi’nin İnşaasında)

1917: Eine alltägliche Verwirrung Brod’un Başlığı

1917: Der Nachbar (Komşu) Brod’un Başlığı

1919: Brief an den Vater (Babaya Mektup)

1920: Heimkehr Brod’un Başlığı

1920: Die Abweisung (Geri Çevrilme)

1920: Zur Frage der Gesetze (Yasalar Sorunu Üzerine)

1920: Das Stadtwappen (Kent Arması) Brod’un Başlığı

1920: Kleine Fabel (Küçük Fabl) Brod’un Başlığı

1920: Die Truppenaushebung

1922: Forschungen eines Hundes (Bir Köpeğin Araştırmaları) Brod’un Başlığı

1922: Das Ehepaar

1922: Der Aufbruch (Gezinti)

1922: Gibs auf Brod’un Başlığı

1923 – 1924: Der Bau Brod’un Başlığı

1925: Der Prozess (Dava)

1926: Das Schloss (Şato)

1927: Der Verschollene (Amerika) İlk olarak 1912 yılında Kayıp olarak tasarlandı, fakat Brod tarafından Amerika olarak yayımlandı.

Eserlerinin Yayınlanış Süreci Ve Sonrası

Yaşadığı dönemde Kafka, geniş çevrelerce pek fazla tanınmıyordu. Kafka eğer yazdığı kısa metinlerin dışındaki eserlerin de yayımlanmasına izin verseydi, bu durum belki daha farklı olabilirdi. Kafka ne kendi eserlerine ne de yazarlığına güveniyordu; bu güvensizlik öyle boyutlara ulaşmıştı ki, en yakın arkadaşı ve vasiyetini bıraktığı Max Brod’a yayımlamadığı eserlerini (bunlara bütün romanları da dâhildir) yakıp yok etmesini vasiyet etmiştir. 29 Kasım 1922’de araştırmalar sonucunda bulunan belgede, Kafka’nın şöyle belirttiğini görüyoruz: “Ortaya koyduğum bütün eserlerden sadece şu belirttiklerim geçerlidir. Yargı, Ateşçi, Dönüşüm, Ceza Kolonisi, Köy Hekimi; hikâyelerimden ise: Açlık Sanatı. (Gözlem’in bir örneğinin kalmasını istiyorum, kimse bu hikâyeyi yok etme zahmetini çekmesin, fakat onun yeni basımının olmasını da istemiyorum.) Bu belirttiğim beş kitabın ve hikâyenin geçerli olduğunu söylemem kesinlikle onların yeniden basılıp, yayımlanması anlamına gelmesin; aksine ben bu eserlerin hepsinin yakılıp yok edilmesinden yanayım. Eğer bu kitaplara ulaşmak isteyenler varsa onlara da engel olamam.“

Kafka ölümünden önce arkadaşına müsveddelerinin büyük bölümünü ortadan kaldırması için adeta yalvarmıştı..  Fakat Brod, Kafka’nın vasiyetine rağmen, Kafka’nın birçok eserini ölümünden sonra yayımladı. Alman ordularının Prag’a girmelerinden kısa bir süre önce, 1939 yılında Brod, Kafka’nın müsveddelerini İsrail’e kaçırmayı başardı. 1945’de bu müsveddeleri sekreteri Ilse Ester Hoffe'ye gönderdi ve aynen şöyle yazıyordu notunda: Sevgili Hester, 1945 yılında sana Kafka’nın bana ait olan bütün el yazmanlarını ve mektuplarını gönderdim.“

Hoffe bu müsveddelerden bazılarını satın aldı, satın aldığı eserler arasında mektuplar, posta kartları, Bir Savaşın Tasviri eserinin el yazması ve Yargı” romanının el yazması bulunuyordu, bu eser 1988 yılında 3,5 milyon marka Londra’daki bir edebiyat arşivine kaldırılmıştır. Diğer el yazmalarını ise Hoffe, kızları Eva ve Ruth Hoffe'ye göndermiştir.Bugün de Brod'un verdiği kararın doğru olduğu su götürmez bir gerçektir. Yapıtlarının bir bölümünü de Kafka yaşadığı dönemde bizzat yok etmiştir. Kafka ancak 2. Dünya Savaşından sonra dünyaca üne kavuşabilmiştir, önce A.B.D. ve Fransa’da, 50’li yıllarda ise Almanca konuşulan bölgelerde ünlenmiştir. 1963 yılında Prag’daki Liblice şatosunda ağırlıklı konusu yabancılaşma olan, Kafka üzerine uluslararası bir konferans düzenlenmiştir.

 Eserlerine Eleştiriler

  

Kafka’nın yapıtlarını konu ve biçim açısından edebiyat tarihinin belirli bir akımı içine yerleştirmek oldukça zordur. Dışavurumcularla benzerlik göstermekle birlikte bu akıma karşı olan çekimserliğini son anlarına kadar korumuş, hiçbir dışavurumcu topluluk içerisine girmemiştir. Yapıtlarının büyük bölümü ölümünden sonra yayınlandığı için savaş sonrası yazarlarla birlikte değerlendirilen Kafka, özgün bir üslup geliştirdiği hikaye ve romanlarında sık sık bürokrasiyi, geç burjuva dönemi insanının yalnızlığını, güçsüzlüğünü, kendi kendine yabancılaşmasını, iletişimsizliğini ve boyun eğmişliğini ele alan Kafka’nın özgünlüğü, iç sıkıntısının artışını ruhbilimsel çözümlemelerle değil, gerçeği beklenmedik bir açıklamayla aydınlatarak, somut nesneleri ve gündelik ilişkileri fizik ötesi kuşkunun bir göstergesi biçiminde ele alarak çağrıştırmasından kaynaklanır.

Kafka’nın yapıtları, yalnızca insanlık durumunun genel ve örnek bir görünümünü veren “düşkırıklığıyla son bulmuş bir tasarı” olarak değerlendirilemez. O’nun öyküleri, romanları ve güncesi aynı zamanda bir korku, sıkıntı, dehşet dünyasının yaratılmasıdır.

Görünümleriyle güven verici olan insanların ve nesnelerin oluşturduğu gündelik dünya, Kafka’da, gerçek sandığı dünyanın bir kabusa dönüştüğünü gören, korkuya kapılmış bir kahramanın gözleri önünde gizemli tehditlerle, anlaşılması güç güvensizliklerle dolar.  Çevreye yabancılaşma duygusunu ilk kez, hukuk danışmanı olarak çalıştığı sigorta şirketinde büro danışmanlığından sıkıldığı, kendini sigorta şirketine yabancı görmeye başladığı yıllarda kaleme aldığı Taşrada Düğün Hazırlıkları adlı eserinde işlemiştir. Hikayenin kahramanı Raban, iş yaşamının sorumlulukları altında ezilir, sevgi görememekten ve dost bulamamaktan yakınır.

İnsanın çevreye yabancılaşmasını gözler önüne seren ikinci yapıtı, bir sabah yatağından böcek olarak uyanan ve böcek olmakla alışageldiği şeylerden kopup yepyeni bir konuma giren Samsa’yı anlatığı Değişim'dir.* Bu hikayeden beş yıl sonra yazdığı Bir Akademiye Rapor’da ise insan kimliğine sahip olduktan sonra geriye dönerek maymun kimliğine bürünemeyen bir maymunun yaşamını anlatır. Kafka’nın üç büyük romanından biri olan Amerika öbür iki romanının tersine karamsar olmayan, mutlu bir hava yansıtır. İlk kez 1912’de taslakları, sonra da ilk yedi bölümü yazılan romanın birinci bölümü Kafka’nın yaşadığı yıllarda Yitik(Kayıp) adıyla basıldıysa da tamamlanamayan romanın diğer bölümleri, yazarın ölümünden sonra Amerika adıyla Max Brod tarafından yayınlatılmıştır.

Olay örgüsü arasında sıkı bağ bulunmayan bir dizi sahnenin ard arda dizilmesiyle oluşan Dava adlı romanın ana temasını savaş oluşturur. Tüm roman, anımsadığı bir suçu olmamasına karşın, bir sabah tanımadığı kişilerce durup dururken tutuklanan K.’nın kedini savunma çabasıyla geçer. Romanın özü, sonda yer alan ve tek başına da yayınlanmış olan Kanun Önünde adlı hikayede belirir. Daha daha sonraki yıllarda Andre Gide ve Jean Louis Barrault tarafından tiyatroya uyarlanmıştır. Aynı yıl yazdığı Ceza Sömürgesi adlı öyküsü suç durumunu işlemesi açısından yine Dava ile ilişkilendirilir.

*Farklı yayınevleri farklı isimlerle yayımlamışlardır. Örneğin 1955 yılında ilk kez Vedat Günyol tarafından Türkçe'ye çevrildiğinde ismi Değişim olarak verilmiştir. Fakat 80'lerde yapılan çevirilerde Die Verwandlug tabirini Dönüşüm kelimesini daha yakın bir anlam taşıdığı savı ortaya atılır. Değişim ile dönüşümün farkının kişinin var olan farklılaşmaya dair algısına bağlı olduğu söylenebilir. Kişi derinden ve farkında olmadan bir farklılaşma yaşıyorsa, buna değişim yerine dönüşüm demek daha doğrudur denilmiştir. Ayrıntılı bilgi için; (https://kitapeki.com/ahmet-cemal-ve-franz-kafkanin-donusumu/) 

Eserlerinden Alıntılar

“Doğru yol gergin bir ip boyunca ilerler; yükseğe değil, yerin az üzerine çekilmiştir ip. Üzerinde ilerlemekten çok insanı çelmelemek için çekilmiş gibidir.”

“Özgür ve yeryüzünde kendini güvende duyumsayan bir yurttaştır 0, dünyanın her yerine erişmesini sağlayacak uzunlukta bir zincire bağlıdır çünkü nedir, hiçbir şeyin onu yeryüzünün sınırlanandan öteye sürüklemesine izin vermeyecek uzunluktadır zincir. Fakat aynı anda, özgür ve gökyüzünde kendini güvenlikte duyumsayan bir yurttaştır 0, çünkü ilkinin benzeri, göksel bir zincire de bağlıdır. Yeryüzüne inmeye çalışınca göksel zincirin tasması asılı tutar onu, gökyüzüne çıkmaya mı kalkıştı, bu kez yeryüzü zinciri tutar. Ne var, tüm bunlara rağmen, elinde tüm olanaklar vardır ve 0, bunun ayırdındadır; giderek bu zincirlenişi, zincirle ilk tanışmasındaki hatasına bağlamayı yadsır.”

“Yok, edilmez bir tek şeydir; her insan tek başına bu yok edilmezdir; beri yandan, bütün insanlarda ortak özelliktir yok edilmez; dolayısıyla, insanları birbirine bağlayan eşsiz bir bağ bulunmaktadır.”

“Bir noktadan sonra vazgeçmek olanaksızdır. Erişilmesi gereken nokta da, orasıdır.”

“Bir elma, bir diğerinden değişik görünümlere sahip olabilir: Kafasını uzatıp masanın üzerindeki elmayı görmeye çalışan çocuğun görüşü ve bunun yanında, hiç sakınmasız, elmayı yanındakine verebilen evin efendisinin ki.”

“Siperler sonsuz olsa da kurtuluş yolu tektir. Yinede kurtuluş olasılıkları siper sayısı denli çoktur.”

“Kötü davranmak bizden istenir; iyi davranmak ise, zaten içimizdedir.”

“İyi, bir yanıyla rahatsız edicidir.

“Var olan sahip oluş değildir, sadece oluş, nefesini teslim etmeyi, boğulup gitmeyi uman oluştur.”

“Sahip olabildiklerin var, ne yazık ki, kendi varlığın yok iddiasına savunma olarak titriyorsun ve yüreğin atıp duruyor sadece.”

“Yol sonsuzdur, ne kısaltabilir ne de uzunluğuna yeni metreler ekleyebilirsiniz, yine de herkes çocuk kadar elini kullanarak ölçmeye çalışır onu. ”İlerlemen gereken yol, gerçekten de bu karış kadardır, senin hakkındır bu.”

“İlerleme düşüncesine inanmak, gerçekten ilerlendiğine inanmayı gerektirmez. İnanabilmek için yetersiz olurdu bu.”

“Olgular evreninin dışındaki şeyler için, dil ancak ima edebilir, nedir, az çok kesinlik taşımasa bile, asla kıyas yapamaz; çünkü, dil, olgular evreninde kaldığı sürece, mülkiyet ilişkilerini anlatır sadece.”

“Sanat, Gerçek’in gözümüzü almasıdır: Geriye kaçan hilkat garibesi maskelere düşen ışıktır gerçek, ondan ötesi değil.”

“Ruh, payanda olmaktan kurtulunca özgürleşebilir ancak.”

“Yanıltmaktan başka bir şey bilebilmen mümkün mü? Yanıltma ortadan kaldırılsa da, geri dönüp o noktaya bir kez daha bakmamalısın, bakarsan bir tuz sütununa dönersin.”

“Evden çıkman, uzaklaşman gereksiz. Masanda otur ve söyleyeceklerimi dinle. Dinlemesen de olur, beklemen yeterli.”

“Ve son olarak, ruhbilim.”

Cemal Süreya'dan Kafka Şiiri 

Bir mezarın doğurduğu iştahlı bir çocuktur Anadolu şiiri

Ey şiir arayıcısı ey esrik kişi

 Şu son dönemecini de aşınca gecenin

Doğacak gün artık gündüze ilişkin değil

Bu ağartı ancak yürekle karşılanabilir

Bütün iş orda işte, ordan usturuplu geçmesini bil

Tutsaksan ellerin sıvışır gider zincirlerinden

Ve balyozla vursalar mısralarına

Soylu bir demir sesi yükselir

Soylu büyük ve mavi bir demir sesi

Ellerim gece yatısına çağrılmış

 Ve

Telaşsız görünmeye çalışan bir Kafka gibi

Yüzüm giyotine abone

KAYNAKÇA:

http://www.biyografi.net.tr/franz-kafka-kimdir/
http://listelist.com/franz-kafka-kimdir/
http://www.biraz.gen.tr/edebiyat/franz-kafka-franz-kafkanin-hayati
http://www.toplumdusmani.net/modules/wfsection/article.php?articleid=33
http://www.edebiyatekibi.com/index.php?id=673&option=com_content&task=view
http://www.bunedir.org/soru-cevap/nedir.php?ne=franz-kafka-hayati-ve-eserleri
https://www.msxlabs.org/forum/edebiyat-ww/14342-franz-kafka.html
http://www.biyografi.net.tr/franz-kafka-kimdir/
http://www.hakkinda-bilgi-nedir.com/franz-kafka-nedir+franz-kafka-hakkinda-bilgi
http://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.eskimeyenkitaplar.com%2Ffranz-kafka-ile-milena-jesenskanin-aski%2F&h=1AQFb3vC4